n. f.

a. 'aile [organe du vol]'

MarcGHP 11,28: Seinhor, ben hi a gran tala / si mor [c.‑à‑d. proeça] ses fill o ses filha! / Retengam per meravilha / lo bec o l'ongla o l'ala

BernVentA 43,2: Can vei la lauzeta mover / de joi sas alas contra·l rai, / …

GuilhCabC 10,6: E si volez qu'eu vos diga son nom, / ja non trobares alas de colomp / o no·l trovez escrig…

AnonPRelL 2507: … senes vos no·m poisc plus adreçar / Cum l'ausel pot senes ala volar

GuilhGalh ⊂ JeanrJoies 29,2: Hueyt signes vey dins una mar passibla, / Alas portans d'argent…

GuilhGalh ⊂ JeanrJoies 29,25: Las alas prenc designans estat noble, / Car son d'argent et d'aur mot valoros

Serm₂ ⊂ ArmitSerm 21,40: El [c.‑à‑d. le pélican] cant torna, troba morz sos auzelz… e leua la a(n)la senestra, et geta ne tres lagremas de sanc de so senestre laz

GirRoussH 326: Meis des aurions est li jous sobres, / Qui ant trencanz les ales plus que acers

JaufreB 9893: E l'aucel tut suau e plan / Esten sas alas, et senblec / Que·l volges ferir ab lo bec.

AuzCassS 207: so son las penas en auzel / que las alas li fan plus bellas / e plus dreitas e plus isnelas

AuzCassS 2748: e si trobatz en tal sazo / unas bestias c'aun nom sigalas / que faun lor cant desotz las alas, / …

AuzCassS 3036: Si vostr' auzels la camba·s franh / o ala, si tot no s'en planh, / gran dolor n'a e gran turmen.

DonPrM 3253: ala – ala

NTestLyonW 90,37: … enaissi co la gallina ajusta los seus polletz çotz las alas suas

NTestLyonW 333,8: E las ·iiii· bestias… avian ·vii· alas et enaviro e dintz so plenas d'ulhs.

Best ⊂ AppelChr 125,66: Del pellica… e cant sos pols lo senton venir, els baton lurs alas

LibDivAmR 113v: Ges aquest non auras e volan, ans en remanen. Tol ti las alas e met ti e fers, que ja no remandras d'autramens.

ProvGCervC 3016: La sigala acolc / lo moscaylo sots l'ala, / puys l'auci e no volc / companyia ta mala.

LVVert ⊂ Rn 2:47a: [Ad] aisso que oratio pervenga davan Dieu, coven que aia doas alas que la porton al cel: so son dejunis et almornas… ses aquestas doas alas, oratio non pot volar entro a Dieu

BrevAmR₂ 4448: Del Mercuri / … / se penh ab alas els talos, / per senhal d'ome vivacier

BrevAmR₂ 7231: … / pus que sabo volar per si, / los gieto fora de lur ni, / de bec e d'alas combaten

BrevAmR₃ 13955: qui dezira que vole sus / denan lo paire glorios, / ses empag, sa oracios, / doas alas li coven a far / d'almornas e de dejunar

LeysAm₂A 2847: Aqui [c.‑à‑d. en l'aire] veyrets las alas (a)batre

ElucK 290,11: Quar totz auzels pondo… et teno dins l'uou le cap inclinat sobre·l latz drech et las alas sobre·l cap

ElucK 294,13: quar el temps que coa pren ta granda freuleza que no pot cassar, las alas li pendo et torno blanquinozas

NomsMDieu ⊂ DaurelM ᴄᴠ,64: Tu hiest aquel' escala don monton lhi fizel / Laissus naut en la sala de paradis le cel, / Mais nulhe cauze mala no y monte ni cruzel, / Car tu los trencas l'ala, mayre de Manuel.

LibScintW 22A,20: Li mal que nos fazunt li vizi nos tornunt a enoc si li ala de charitat no los aleuja.

PrJeanG 60: Ancaras avem haucels motz nobles… E las lurs alas son talhantz con ·i· raszor

PVaudC 4,77: Colomba… / Vola a mi cun las alas garnias de divins dons

ATestWu 151,4: E com si yeu vos ay portat sus las allas com aygla…

LegAurT 78,18: En apres hun corp negre… totz los autres auzels menors e majors fasia fugir desse e·ls feria am las alas

NotRégV 7r,11: … e vengues… enfan nut que s[ia] detras la cortina a[nb] alas como un ange[l]

BibCarpN 146va: E doas alas de grant aygla foron donas a la fena, qu'ilh voles al desert

BibCarpN 144rb: E langostas isiron del fum… E avian auberc enaysi coma auberc ferienc, e la voç de las allas de lor enaysi coma voç de cares e de moto caval corent em batalha.

NTestZurS 394v: E lengostas isseron del fum… e hauian correas enay[si co]ma correas de ferre, e la uouz de las alas de lor enay[si co]ma uoucz de carre e de moti caual corrent a la batalha.

NTestZurS 390r: E li quatre animal un chascun de lor hauia 6 allas al entorn e dedincz eran plen d'olh.

1382 ⊂ Pans₃ sans contexte

1481 ⊂ Pans₃ sans contexte

b. ʜᴇ́ʀᴀʟᴅ. '(demi‑)aigle (?)'

PVilJ 12: Pecx er, si ses pros companhos / S'empleja de las flors triar; / Pero si be·l vol amparar / Lo castel, l'ala ni·l bastos, / Passar pot Escotz et Engles, / …

c. estar en a.s 'planer'

JaufreB 8901: E cant lai fon ben aut pojatz [c.‑à‑d. l'ausels], / E el deissen tutz abrivatz / Ves las gruas, et fes un crit / Tal que·l plus sortz l'a ben ausit, / E puis estet en alas sus

d. ferir sotz/desotz l'a. 'frapper au cœur, toucher au vif'

AlbSist ⊂ AimBelP 13A,39: pero s'amors m'agra ferit sotz l'ala, / s'amar degues, mas no·n ai ges paor

AimBelP 13,39: car qui ferra la lor amors sotz l'ala / aver en deu ardimen e paor

MatfErm ⊂ BrevAmR₅ L19: e·l sieu san cors nos a dat per capo, / le cals per nos en la crotz raustitz fo / e de lansa fo sotz l'ala feritz

GuilhOl ⊂ SchultzStud 2⁶⁰,4: Bona fes e mala / ab son don laora, / e non garda cora / lo fer desotz l'ala

e. 'nageoire'

BénClerm ⊂ BischoffBén 2,1: Cum pisce in aqua fregit sua ala et resolde, / si resold in ista mans qui desloge.

f. a.s pl. 'parties latérales [d'une construction]'

CroisAlbMa 200,84: Hieu fas far una gata, anc tan bona no·n fon / … / Que·lh soler e las alas e·l trau e·l cabiron / E·lh portal e las voutas… / Son de fer e d'acer tuit lassat environ.

1479 ⊂ CConsRisclePC 236,2: Item, lodit jorn, fem carreyar ɪɪɪɪ^te cas de broc e brana ab de far las alas a desus lo pont de l'Ador.

1492 ⊂ CConsRisclePC 444,13: Item, lo prumer jorn de mars, agom ᴠ homes au pont de l'Ador per fiquar las staquas feytas e per clabe de broc las alas qui eran stadas debisadas, affin que l'ayga no bengossa en sa

g. 'lisière [d'un bois]'

CensChomM 763: Item… ɪ^a [c.‑à‑d. gallina] per un champ de l'ala del bos de Temey.

h. 'corporation, corps'

LMemMascB 3v: … l'estima de las botigas que per alcus prosomes dessus ditz, elegidos per las alas dels merchans avenidos, sera facha